VRNs (12.11.2013) – Sài Gòn – Sống
ở vùng nhiệt đới, thời tiết nóng quanh năm, việc chọn lựa loại vải và kiểu cách
quần áo được chú ý sao cho mát và dễ dàng sử dụng. Tôi thích nhìn hình ảnh các
cha cố đơn sơ trong các bộ quần áo mộc mạc giản dị của người Việt. Tôi mong muốn
từ lâu có một hai bộ quần áo như vậy để mặc trong nhà cho tiện lợi. Khi cơ hội
đến, tôi đã xin may hai bộ để tiện thay đổi.
Bộ quần áo tôi có rất đơn sơ, may bằng loại vải
thường, theo kiểu “áo bà Ba” mà chúng ta thấy các ông miền Tây Nam Bộ thường
dùng, cả hai đều màu nâu, màu tối một chút cho dễ mặc và dễ giặt.
Tôi thường mặc trong phòng riêng, đôi khi có việc
ra khỏi phòng tôi cũng mặc một chút vì không tiện cứ thay đổi mãi, hơn nữa bộ
quần áo này người ta vẫn dùng để mặc ra cả ngoài đường, thậm chí tham dự các
buổi hội làng cũng như thăm viếng bà con quen biết, trừ khi vào lễ nghi người ta
sẽ phải khoác thêm chiếc áo dài the nữa cho trang trọng.
Ở đây phải nói thật lòng, tôi rất ngưỡng mộ cố
Tổng Thống Ngô Đình Diệm, ông thường xuất hiện trong các buổi lễ cấp quốc gia
với bộ trang phục áo dài khăn đóng trịnh trọng, đơn sơ và đậm đà tình tự quê
hương.
Nhưng không bất ngờ lắm vì tôi đã dự đoán, một số
anh em cười cợt khi thấy tôi mặc bộ quần áo này đi trong Tu Viện, một vài người
Giáo Dân tỏ vẻ ngạc nhiên rồi nói: “Cha giống ông sư quá !” Một số người khác
lại bảo: “Cha giống nông dân”.
Có lần một cha người ngoại quốc đến thăm chúng
tôi, ngài hỏi tôi về bộ y phục tôi đang mặc, tôi giải thích với ngài rằng đây là
bộ quần áo của người dân miền Nam, bộ quần áo của người dân bình thường, nó giản
dị vì nó dễ may, dễ mặc, mát mẻ, thích hợp với khí hậu nhiệt đới.
Y phục phản ánh văn hóa vùng miền, người ta tích
lũy kinh nghiệm ứng phó với khí hậu và cuộc sống để tìm ra cách thức ăn mặc
thích hợp, đồng thời chau chuốt thổi hồn vào để nâng lên hàng nghệ thuật, không
phải một sớm một chiều mà hình thành ngay kiểu cách đặc trưng của y phục, nhưng
lần hồi trải qua nhiều năm tháng và được sự đồng thuận của xã hội.
Dĩ nhiên khi người ta không còn sống trong vùng
khí hậu cũ, hoặc không còn gắn bó với sinh hoạt cũ, người ta có thể đổi thay y
phục cho thích hợp với cuộc sống mới. Khi không còn gắn bó với ruộng đồng, người
ta có thế tìm một loại trang phục khác cho cuộc sống, tuy nhiên chắc phải nhiều
đời mới gột được… vết phèn nơi gót chân!
Điều tôi muốn suy nghĩ là tại sao “ông sư”, “thầy
chùa” lại có thể và quen thuộc với bộ quần áo của nông dân người việt, còn “ông
cha” lại xa lạ và gây ngạc nhiên khi khoác lên người bộ y phục giản đơn gần gũi
của nông dân?
Điều tôi vẫn tự hỏi tại sao một số các Nữ Tu
Việt, lại bỏ chiếc áo dài của người Việt mà các chị vẫn mặc thuở ban đầu mới lập
Dòng, để khoác lên mình bộ váy áo của người phương Tây?
“Chiếc áo không làm nên thầy tu”, tôi không nghĩ
cứ phải mặc kiểu áo của người Việt mới là Việt, ngày nay chẳng còn ai mặc áo dài
tứ thân đi ngoài đường, có chăng chỉ còn trên sân khấu lễ hội, càng vớ vẩn hơn
khi mặc áo dài tứ thân chạy xe tay ga! Như thế chỉ là hoài cổ nệ cổ, nhưng cái
hồn nhẹ nhàng, kín đáo, thướt tha, gợi cảm, của chiếc áo dài chính là hồn Việt.
Cái trang trọng, nền nã, đĩnh đạc của bộ áo dài the khăn đóng chính là hồn
Việt.
Cùng một suy tư đó tôi nghĩ về những ngôi Nhà Thờ
của chúng ta, tuy rằng hình ảnh ngôi Nhà Thờ theo kiểu phương tây đã đi sâu vào
nhận thức, và là một nét văn hóa rất chuyên biệt của đạo Công Giáo tại Việt Nam,
nhưng tôi vẫn tự hỏi tại sao khi đạo Phật vào Việt Nam, đạo chỉ mang Phật pháp
thôi, còn lại thì dùng chính ngôi nhà của người Việt để thờ Phật? Mình có thể
dùng ngôi nhà của người Việt để thờ phượng Chúa được chứ? Có gì là không được?
Tại sao mình có thể dùng tiếng Việt để thờ phượng Chúa mà không thể dùng ngôi
nhà Việt để thờ phượng Chúa?
Cũng giống như y phục, ngôi nhà Việt là một quá
trình tích lũy kinh nghiệm và thích ứng với khí hậu nhiệt đới gió mùa, thậm chí
từng chi tiết trong ngôi nhà Việt thể hiện tâm lý và văn hóa người Việt. Các nhà
tính toán kết cấu công trình chỉ ra rằng, cấu tạo khớp ở chân đế cột nhà của
người Việt là kết cấu ứng phó với gió bão vùng nhiệt đới. Các nhà khí động học
chỉ ra rằng, mái đao góc nhà là nơi thoát khí nóng cho ngôi nhà, hiên và chái
nhà là nơi làm giảm hơi nóng mùa hè trước khi vào nhà, và là nơi hâm ấm gió lạnh
quanh nhà vào mùa đông.
Khi được tiếp xúc với Giáo Sư Trần Văn Khê, ông
tỏ bày muốn biết về Thánh Ca Việt Nam, tôi gởi ông một số sách nhạc và một số
đĩa hát, một thời gian ngắn sau, ông cho tôi biết, ông rất ngạc nhiên về sự hội
nhập văn hóa của Thánh Ca việt, ông đánh giá cao một số tác phẩm của một số tác
giả, ông ngâm nga một số bài gần như thuộc lòng và nói với tôi rằng, ông thỏa
mãn vì đã đặt được chân vào một vùng miền mà xưa nay ông nợ nhân gian, vùng miền
ấy đầy chất Việt.
Cầu xin cho chúng ta có thể diễn tả niềm tin của
chúng ta bằng chính “ngôn ngữ” Việt, có vậy chúng ta mới có thể nói Tin Mừng
bằng “tiếng Việt” với người Việt.
Lm. VĨNH SANG, DCCT, 9.11.2013
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét