Cha Daniel J. Harrington, SJ chia sẻ một
“thất bại” đáng nhớ của ngài như sau: Năm 1998, ngài biên soạn một
chương trình học hỏi Tin Mừng theo thánh Luca, để chuẩn bị cho Năm Thánh
2000. Chương trình đạt kết quả tốt đẹp và được đánh giá là hay nhất
trong sự nghiệp giảng dạy Kinh Thánh của ngài.
Đến năm 2004, nghĩa là sáu năm sau, ngài có ý “xài lại” chương trình
này vì nghĩ rằng đối tượng sắp nghe chưa biết nội dung. Thế nhưng, kết
quả đã không được thành công như xưa. Có phần buồn bã, ngài tìm hiểu lý
do và nhận ra rằng: Dù nội dung chương trình nhìn chung vẫn tốt, nhưng
lần này ngài đã thiếu một yếu tố quan trọng, đó là “hiện tại hóa” Lời
Chúa vào hoàn cảnh hiện tại của cộng đoàn đang nghe giảng. Chính vì cha
Harrington “xài đồ cũ” và không “hiện tại hóa” Lời Chúa, nên Lời Chúa đã
không thể trở nên tươi mới và liên hệ sống động với cộng đoàn đang
nghe, nên chương trình lần này đã không thành công. Thật vậy, hoàn cảnh
mới của Tổng Giáo Phận Boston (Hoa Kỳ) năm 2004 đã khác xa so với năm
1998, một phần vì các vụ lạm dụng tình dục và đóng cửa nhiều nhà thờ;
rồi bản thân cha Harrington nay cũng khác xưa, ngài ngày càng khó chịu
với chính mình, và một số người trong cộng đoàn cũng không còn thích
ngài nữa,…[1]
Kinh nghiệm của cha Harrington cho thấy
phần nào mối tương quan giữa một bên là lối giải thích Kinh Thánh cách
“khoa bảng” của các nhà chú giải chuyên nghiệp (như cha Harrington), với
bên kia là những quan tâm mục vụ nhằm tìm cách áp dụng ý nghĩa của Lời
Chúa vào đời sống thực tiễn hôm nay (như các thừa tác viên Lời Chúa cũng
như cá nhân mỗi tín hữu). Hai nhóm “khoa bảng” và “mục vụ” đó có thể
làm bạn với nhau không? Thưa được, vì cả hai dù có những lãnh vực khác
nhau, nhưng có chung một sứ mạng và bổ túc cho nhau, đó là cung cấp thần
lương nuôi dưỡng Dân Chúa qua bản văn Kinh Thánh. Thật vậy, Lời Chúa
chỉ có thể trở thành thần lương cho Dân Chúa hôm nay khi được “hiện tại
hóa”. Kinh nghiệm của cha Harrington cho thấy nếu Lời Chúa bị giới hạn
vào những phân tích “khoa bảng” như khoa học lịch sử thì bản văn ấy
không thể thỏa mãn cái đói khát thiêng liêng của các tín hữu. Bản văn
Lời Chúa còn cần được khai triển khía cạnh thiêng liêng và nhất là được
“hiện tại hóa”, nghĩa là áp dụng mục vụ vào cuộc sống hôm nay. Có tín
hữu chán nghe giảng vì bài giảng chẳng soi sáng gì cho đời sống của
mình. (Một truyện vui tiếng Anh chơi chữ kể rằng các con chiên đến nhà
thờ để được “fed = nuôi/cho ăn” [fed, từ động từ feed = nuôi/cho ăn],
nhưng khi nghe giảng thì chỉ cảm thấy “fed up = chán” [fed up, tính từ,
chán]).
Hiện tại hóa là gì?
Hiện tại hóa (actuel, tiếng Pháp
= hiện tại, lúc này) là mang sứ điệp của Kinh Thánh đến tai và lòng của
con người hôm nay, là diễn tả sứ điệp đó ra bằng ngôn ngữ thích hợp với
thời đại hiện nay, để Lời Chúa không phải là những chữ chết trong trang
giấy nhưng trở thành thần lương nuôi dưỡng Dân Chúa. Hiện tại hóa là
trả lời cho câu hỏi “Câu Kinh Thánh này có ý nghĩa gì với tôi/chúng ta
hôm nay?” hoặc “Chúa đang muốn nói gì với tôi/chúng ta hôm nay qua câu
Kinh Thánh này?” (What it means = điều bản văn đang muốn nói, hơn là What it meant = điều bản văn đã muốn nói). Như vậy, hiện tại hóa là một hoạt động mục vụ quan trọng cho đời sống đức tin của Hội Thánh.
Dù Việc Giải Thích Kinh Thánh Trong Hội Thánh
là văn kiện chính thức đầu tiên của Hội Thánh về Kinh Thánh sử dụng hạn
từ “hiện tại hóa”, nhưng việc hiện tại hóa Lời Chúa đã được thực hành
từ xa xưa trong truyền thống Kinh Thánh và Hội Thánh, qua việc “đọc lại”
các trang Sách Thánh có trước dưới ánh sáng của những hoàn cảnh mới và
áp dụng bản văn đó vào hoàn cảnh hiện tại của Dân Chúa. Ngày nay, việc
hiện tại hóa đó vẫn được tiếp diễn và được củng cố thêm nhờ khoa giải
thích theo quan điểm triết học, vốn nhấn mạnh khía cạnh năng động của
bản văn khi được đọc bởi các độc giả mới ở các nền văn hóa và thời đại
khác nhau (x. các bài 20-26).
Các nguyên tắc cho việc hiện tại hóa
Giáo Hội đón nhận Kinh Thánh không phải
thuần túy như những tài liệu quá khứ nhưng như Lời Thiên Chúa vừa ngỏ
với Giáo Hội vừa với toàn thể thế giới trong thời đại hiện nay, dưới tác
động của Chúa Thánh Thần trong Hội Thánh. Vì vậy, hiện tại hóa là công
việc có thể làm được do bởi ý nghĩa phong phú và vững bền hàm chứa trong
bản văn Kinh Thánh được linh hứng. Hiện tại hóa là việc cần thiết để
bắc nhịp cầu giữa những khoảng cách ngôn ngữ, văn hóa và lịch sử giữa
Lời Chúa và con người hôm nay. Ý nghĩa Sách Thánh cần được hiểu bởi con
người hôm nay. Để con người hôm nay có thể hiểu ý nghĩa Sách Thánh, cần
phải có một nỗ lực về mặt giải thích bản văn sao cho phù hợp với thời
đại hôm nay.
Khi hiện tại hóa, cần chú ý mối tương
quan phức tạp giữa Tân Ước và Cựu Ước. Truyền thống sống động của cộng
đoàn đức tin cũng quan trọng, vì vừa giúp tránh những lối hiện tại hóa
sai lạc vừa bảo đảm việc thông truyền của tính năng động nguyên thủy.
Như thế, hiện tại hóa không có nghĩa là
tùy tiện lèo lái bản văn, cũng không phải áp đặt vào bản văn những tư
tưởng hoặc ý thức hệ mới, nhưng là chân thành tìm xem bản văn muốn nói
gì cho thời đại hôm nay. Ngay cả Huấn Quyền Hội Thánh cũng “không ở trên
Lời Chúa, nhưng phục vụ Lời Chúa khi chỉ dạy những gì đã được truyền
lại” (x. DV 10).
Các phương pháp hiện tại hóa trong dòng lịch sử
Trước hết, việc hiện tại hóa đã được thực
hiện trong chính Kinh Thánh qua việc “đọc lại” Sách Thánh trong hoàn
cảnh mới. Sau đó, việc hiện tại hóa được tiếp tục trong truyền thống
Do-thái nhờ nhiều phương thức khác nhau. Các Giáo phụ cũng đã sử dụng
lối tiên trưng và ngụ ngôn để hiện tại hóa Lời Chúa cho con người thời
đại các ngài.
Phương pháp hiện tại hóa Lời Chúa hiện nay được hiểu như sau:
- Kinh Thánh đã được ban cho toàn thể Hội
Thánh, nên việc hiện tại hóa Lời Chúa là quyền lợi và trách nhiệm chung
của mọi tín hữu, không phân biệt trình độ học vấn, nhưng đứng đầu là
các thừa tác viên Lời Chúa như Giám mục, linh mục, phó tế và giáo lý
viên, những người giúp hiểu và áp dụng Lời Chúa vào cuộc sống hôm nay.
Tuy nhiên, để đảm bảo đúng đắn, việc hiện tại hóa phải dựa trên khoa chú
giải, nghĩa là trước hết luôn phải chú giải đúng bản văn, xác định đúng
nghĩa văn tự, đúng những gì Chúa muốn dạy trong Sách Thánh. “Việc
nghiên cứu Kinh Thánh phải là như linh hồn của thần học” (DV 24). “Các
linh mục, phó tế và giáo lý viên cần gắn bó với Kinh Thánh nhờ chuyên
cần đọc Kinh Thánh và học hỏi kỹ càng” (DV 25), nhờ đó có thể hiện tại
hóa đúng đắn Lời Chúa, còn nếu gặp giới hạn thì có thể tham khảo sách
chú giải của các nhà chú giải. (Ngược lại, khoa chú giải muốn sinh ích
lợi cho các tín hữu thì phải hướng đến việc hiện tại hóa trong đời sống
cụ thể, chứ đừng chỉ nói về văn chương lịch sử năm xưa. Như vậy, chú
giải và hiện tại hóa không tách biệt nhưng liên hệ bổ túc cho nhau nhằm
một mục đích chung, đó là cung cấp thần lương cho Dân Chúa. Chính Chúa
Thánh Thần là Đấng nối kết khoa chú giải và việc hiện tại hóa Lời Chúa).
- Phương pháp chắc chắn nhất và phong phú
nhất là giải thích Sách Thánh bằng Sách Thánh, nghĩa là đọc Kinh Thánh
như một tổng thể hài hòa của các mầu nhiệm đức tin (x. DV 12), dùng các
bản văn này để giải thích, soi sáng hoặc chỉnh sửa các bản văn khác (x.
kinh nghiệm đọc Kinh Thánh của ĐGH Bênêđictô XVI ở bài 26), đặc biệt
trong trường hợp các bản văn Cựu Ước được “đọc lại” trong chính Cựu Ước
(như manna ở Xh 16 trong sách Kn 16,20-29 chẳng hạn) và/hoặc trong Tân
Ước (Ga 6).
- Cần đặt việc hiện tại hóa trong tương
quan với mầu nhiệm Chúa Kitô và Giáo Hội, dưới sự soi sáng của Chúa
Thánh Thần, nghĩa là cần đi dưới ánh sáng đức tin để hiện tại hóa bản
văn Cựu Ước dưới ánh sáng mạc khải trọn vẹn của Chúa Kitô, cũng như hài
hòa với truyền thống sống động của Hội Thánh. Đây có thể coi như là tiêu
chí quan trọng nhất. Chẳng hạn, không thể chỉ áp dụng cho các tín hữu
những câu truyện rút từ Cựu Ước (Xh 1; 1-2 Mcb) làm khuôn mẫu cho việc
đấu tranh giải phóng.
Việc hiện tại hóa cần theo thứ tự ba bước như sau:
- Bước 1: Lắng nghe Lời Thiên Chúa từ trong một hoàn cảnh cụ thể.
- Bước 2: Xác định những phương diện của hoàn cảnh hiện tại được bản văn Kinh Thánh nêu bật hoặc đặt thành vấn đề.
- Bước 3: Rút từ kho tàng ý nghĩa của bản
văn Kinh Thánh những yếu tố khả dĩ giúp cho hoàn cảnh hiện tại tiến tới
một cách phong phú và hòa hợp với ý muốn cứu độ của Thiên Chúa trong
Chúa Kitô.
Các lãnh vực mới được hiện tại hóa gần đây
Nhờ việc hiện tại hóa, Kinh Thánh soi
sáng cho nhiều vấn đề hiện nay, chẳng hạn như vấn đề các thừa tác vụ,
chiều kích cộng đoàn của Hội Thánh, ưu tiên chọn lựa người nghèo, thần
học giải phóng, thân phận người phụ nữ, quyền con người, bảo vệ sự sống
con người, gìn giữ thiên nhiên, khát vọng nền hòa bình thế giới.
Cách kiểm soát việc hiện tại hóa
Hiện tại hóa Lời Chúa không phải là việc
làm tùy tiện chủ quan. Muốn cho việc hiện tại hóa luôn hợp với chân lý
cứu độ, các tín hữu cần khởi đi từ một cách giải thích đúng bản văn và
được tiếp tục trong dòng truyền thống sống động, dưới sự hướng dẫn của
Huấn Quyền Hội Thánh. Cần tránh những cách giải thích thiên kiến, tức là
những cách đọc thay vì để cho mình được bản văn chỉ bảo thì lại chỉ
nhằm sử dụng bản văn vào những mục đích hạn hẹp (như giáo phái Chứng
nhân Giêhôva chẳng hạn). Cần tránh lối hiện tại hóa không ăn khớp với
đường hướng căn bản của bản văn Kinh Thánh, hạn như chủ trương duy lý và
duy vật vô thần. Cần loại bỏ lối hiện tại hóa nghịch với công bằng và
bác ái theo tinh thần Tin Mừng, hạn như kỳ thị chủng tộc, bài Do-thái
hoặc chủ nghĩa dục tính.
Kết luận
Thiên Chúa đã thương ngỏ lời với con cái
Người qua bản văn Kinh Thánh được linh hứng, để họ được thông phần sự
sống thần linh của Người. Các cộng đoàn tín hữu cần chân thành và kính
cẩn lắng nghe Lời Chúa và áp dụng vào đời sống hằng ngày. Khía cạnh mục
vụ này đòi hỏi rất nhiều nỗ lực từ phía các thừa tác viên Lời Chúa. Đây
thật sự là cách tốt nhất mang lại hoa trái cho sứ mạng xây dựng đời sống
chính mình cũng như toàn thể Hội Thánh. Điều này liên hệ trực tiếp đến
sứ vụ truyền giáo của Hội Thánh. Thật vậy, chỉ những cá nhân hoặc cộng
đoàn tín hữu nào thực sự biết lắng nghe và áp dụng Lời Chúa thì mới trở
nên mạnh mẽ loan báo Tin Mừng cho thế giới và con người trong thời đại
mình.
LM. JM. Mười Một, CSsR
[1] X. How Do Catholics Read the Bible, 114-115. Bài này dựa trên văn kiện Việc Giải Thích Kinh Thánh Trong Hội Thánh và Catholic Principles for Interpreting Scripture của Peter S. Williamson, 289-302.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét