ZHANG
ZI WEN
99
Khoảnh Khắc Đời Người
Dịch
giả: Nguyễn An
°
Phàm những lời phê bình chỉ trích bạn đều có giá trị chân chính đối với cuộc đời
của bạn. Bạn không thể bỏ qua nó, cũng không thể vứt bỏ nó.
° Sự
trưởng thành sinh mệnh của bạn, sự chín chắn cá tính của bạn không thể tránh
quá trình tiếp nhận phê bình chỉ trích mà đời người không thể vượt qua này.
Ðến với
thế giới này, thể xác và tinh thần của chúng ta đều bắt đầu trưởng thành từ
không hoàn hảo đạt đến hoàn hảo.
Cuộc
đời của chúng ta đều là từ không hiểu biết đến có hiểu biết, từ hiểu biết quá
ít đến hiểu biết tương đối nhiều. Sau khi có hiểu biết thì có đạo đức, từ đạo đức
nhỏ đến có đạo đức lớn, từ đức hạnh giản đơn ấu trĩ đến thành thực và cao thượng.
Sau khi có đức hạnh thì có ranh giới của cuộc đời, từ thô tục đến thanh cao.
Nhân cách, lý tưởng, tinh thần, tình cảm v.v... của chúng ta, tất cả phàm có
liên quan đến sự sinh tồn làm người của chúng ta đều là một quá trình tuần tự
tiệm tiến, thực hiện dần từng bước.
Sinh
mệnh là một quá trình. Chúng ta không thể vượt qua quá trình chạy thẳng đến kết
quả.
Chúng
ta rốt cuộc trở thành một người ra sao, trước tiên quyết định bởi việc tự rèn
luyện của chúng ta trong quá trình này; thứ hai là quyết định bởi ảnh hưởng của
các yếu tố thật giả, thiện ác và tốt xấu của bên ngoài trong quá trình này đối
với chúng ta. Mặc dù có thể chia ra hai lớp trong và ngoài như thế, nhưng thật
ra xét đến cùng vẫn là ở bản thân chúng ta. Ðối với các yếu tố thật giả, thiện
ác, tốt xấu của bên ngoài phân biệt ra sao, đối xử như thế nào, cuối cùng do
chính chúng ta quyết định.
Trong
đó, đối xử với việc phê bình chỉ trích của người khác ra sao, cũng lại là một vấn
đề phân biệt và đối xử với các yếu tố thật giả, thiện ác và tốt xấu của bên
ngoài ra sao.
Người
bình thường chúng ta đều thường thích nghe lời tốt đẹp, nghe lời biểu dương,
nghe lời nịnh, nghe lời tôn trọng, nghe lời tâng bốc, nghe lời đề cao. Nghe những
lời này, bất kể là nghe được trước mặt hay là nghe được ở sau lưng, bất kể những
lời này là thật hay giả, bất kể người nói những lời này là thành tâm thành ý
hay là giả ơn giả nghĩa hoặc ác ý, đều thích nghe. Cũng bất kể anh ta là người
phát ra trực tiếp hay người truyền lại những lời này, bạn đều thích anh ta, luôn
cảm thấy thuận tai, trong lòng nhẹ nhõm, ngọt ngào.
Ngược
lại, người thường luôn không thích nghe những lời phê bình chỉ trích, ghét nghe
những lời làm cho mình không vừa lòng, ghét nghe những lời chỉ ra những sai lầm
thiếu sót của mình. Bất kể những lời này là nghe được trước mặt hay là nghe được
ở sau lưng, bất kể những lời này là thật hay giả, bất kể những người nói những
lời này là thành tâm thành ý hay là chủ ý hãm hại, đều ghét bỏ, đều không muốn
nghe thấy. Nếu anh ta là người trực tiếp nói ra những lời này, bạn có thể ghét
anh ta, hận anh ta, thậm chí có thể căm ghét anh ta một đời. Nếu như anh ta là
người truyền lại những lời này, bạn cũng có thể ghét anh ta, hận anh ta, cho rằng
anh ta là người tán thành những lời này. Nghe đến những lời này luôn cảm thấy
trái tai, trong lòng không vui và buồn phiền.
Lại
không biết đây chính là một sai lầm người thường phạm phải, là một loại tâm lý
yếu đuối hoặc không có sáng suốt tự biết mình hoặc là một sai lầm do theo đuổi
hư vinh dẫn đến.
Nhược
điểm của tính người quá nhiều. Sai lầm đời người thường mắc phải cũng không ít.
Bạn
tưởng là hễ cứ là những lời nói tốt đẹp về bạn đều có thể có tác dụng tuyên
dương và mở rộng ảnh hưởng tốt đẹp của bạn. Trên thực tế, kẻ ác không nói điều
thiện, người thiện không nói điều ác. Bạn đừng nên quá tin tưởng giá trị của những
lời nói đó, cũng đừng nên tưởng là hễ người nói điều tốt cho bạn đều là người
thích bạn, tin tưởng bạn, sùng bái bạn. Những người lõi đời, cũng có khối người.
Tuân
Tử nói: "Người a dua nịnh hót tôi, là kẻ thù có ý định muốn hại tôi".
Trương
Hiếu Tường, người đời Tống trong sách “Thủ hữu minh” có nói: Người thuận theo lời
tôi nói là người hại tôi. Người dùng cách làm không chính đáng để lấy cảm tình
thì quỷ thần dưới âm ty cũng sẽ trừng phạt anh ta. Còn đối với tất cả những lời
phê bình chỉ trích bạn chỉ cần anh ta không phải có hàm ý hãm hại, khinh miệt
ác độc, bạn có thể trước hết nên thâu tóm tất cả. Bạn không phải so đo tính
toán những lời phê bình chỉ trích này có phiến diện hay không, có chuẩn xác
không, cũng không cần so đo tính toán người phê bình chỉ trích bạn dùng phương
thức gì: trực tiếp hay gián tiếp, cứng rắn hay mềm dẻo, cá biệt hay đại chúng;
cũng không cần phải so đo tính toán anh ta là bậc cha anh, phải vai cùng lứa
hay bọn đàn em đàn cháu, tuổi tác so với bạn nhiều hơn hay ít hơn, bạn đều
không phải để ý đến.
Bạn
chỉ cần giữ một điều: phàm những lời phê bình chỉ trích bạn đều có giá trị chân
chính đối với cuộc đời của bạn. Bạn không thể bỏ qua nó, cũng không thể vứt bỏ
nó.
Nếu
như bạn còn đang trẻ, những lời phê bình chỉ trích bạn càng có giá trị quan trọng
hơn. Sự trưởng thành sinh mệnh của bạn, sự chín chắn cá tính của bạn, không thể
tránh quá trình tiếp nhận phê bình chỉ trích mà đời người không thể vượt qua
này.
Bạn
chỉ có không ngừng tiếp nhận sự phê bình chỉ trích của người khác, mới có thể
làm cho mình sáng mắt, không bị bưng bít.
Bạn đừng
nên để ý đến những lời ấy, nghe không xuôi tai, nhận thì ngượng nghịu. Mọi người
đều biết: trung ngôn nghịch nhĩ lợi ư hành (lời nói thẳng nghe không xuôi tai,
nhưng có lợi cho công việc) và thuốc đắng dã tật.
Tuân
Tử. Tu Thân nói: “Phàm là người phê bình sai sót của tôi một cách thích hợp, đều
là bậc thầy của tôi".
Phục
tùng điều hay lẽ phải, vui vẻ tiếp nhận sự phê bình vừa là đạo đức cao thượng rộng
rãi thoáng đãng, dũng cảm sửa chữa sai lầm của chúng ta, cũng là trí tuệ đối
nhân xử thế của chúng ta. Người thiếu trí tuệ thì không nghe khuyên can che giấu
khuyết điểm, giấu lỗi sợ phê bình. Như vậy ai còn muốn phê bình chỉ trích anh
ta nữa? Ai còn quan tâm đến sai sót của anh ta nữa? Chặn đứng đường phê bình,
xem ra như bưng bít người khác nhưng kỳ thực là bưng bít mình. Vị hôn quân nổi
tiếng trong lịch sử Trung Quốc - Chu Lệ Vương sai Vệ Vu theo dõi những người
phê bình chỉ trích ông ta, bắt được thì chặt đầu. Người trong nước không dám
nói điều gì, chỉ đành quắc mắt nhìn nhau. Ông ta tự cho là đắc ý, tưởng là đã
quét sạch mọi lời ta thán của người mà không biết là như bịt dòng nước, một khi
bị vỡ thì người chết càng nhiều. Bưng bít dư luận của người ta, thời gian càng
lâu thì tai nạn hủy diệt sẽ có thể ập tới. Về sau, người trong nước nổi lên chống
lại bắt Chu Lệ Vương đầy đến đất Trệ (1) để cho ông ta chết ở đó.
Trong
lịch sử, thường những bậc quân vương dũng cảm nhận sự can gián, có thể lắng
nghe ý kiến phê bình của kẻ bày tôi, phần nhiều chính trị tương đối trong sáng,
mà chính tích hiển hách. Lý Thế Dân là một trong những người ấy. Ông đã từng
khuyến khích bày tôi hấp thu những bài học diệt vong của các triều đại trước,
trực tiếp can gián đối với ông, ông nói:
“Người
ta muốn tự nhìn thấy hình dáng của mình, cần phải nhờ gương sáng, vua muốn biết
sai sót của mình cần phải trông mong ở những kẻ trung thần. Nếu như ông vua ấy
từ chối việc can gián của bày tôi hiền, thì bầy tôi sẽ a dua thuận theo ý chỉ,
vua đành mất nước. còn bày tôi há có thể bảo toàn! Ví như bọn Ngu Thế Cơ xiểm nịnh
Dạng đế để bảo toàn phú quý, Dạng đế đã bị giết, bọn Thế Cơ cũng bị chém. Các
khanh nên lấy đó làm răn, việc có được mất, chớ nên tiếc nói hết lời?”
Do Lý Thế Dân dũng cảm nhận can gián, nên trong cả một khoảng
thời gian rất dài có thể giữ được đầu óc tỉnh táo, trong thời gian tại ngôi đã
giành được thành công trị vì đất nước rất lớn.
Mỗi
chúng ta nếu hoan nghênh sự phê bình của người khác thì người khác vui lòng hướng
dẫn bạn, chỉ ra chỗ đúng sai cho bạn, chỉ có lợi nhiều mà không có chút hại gì
đối với bạn.
Nếu bạn
còn đang trẻ, hãy dũng cảm tiếp nhận phê bình chỉ trích, có thể bù đắp lại những
khiếm khuyết của bạn như: tiếp xúc với đời còn nông cạn, kinh nghiệm không đủ,
thích xốc nổi bộp chộp, ít suy nghĩ sâu xa. Nếu bạn đã đến tuổi trung niên, dũng cảm nhận
sự phê bình, chỉ trích có thể tưới thêm vào một giọt nước mát trong lành vào thời
bạn đang được gió xuân đắc ý, thời cực thịnh của ngọn lửa đang vượng. Nếu như bạn
quá nóng hãy để cho bạn lạnh bớt đi một chút; nếu bạn quá lạnh hãy để cho bạn
nóng lên một chút. Nếu bạn tuổi đã xế
thu, vẫn có thể dũng cảm tiếp nhận phê bình, để làm cho bạn giảm bớt một số nhược
điểm tự cho mình là đúng, tiếp xúc nhiều không khí mới mẻ trong lành, từ đó mà
có thể làm trẻ hơn được một chút.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét